در این مقاله قصد داریم به بررسی مفهوم عزت نفس بپردازیم و تفاوت آن را با اعتماد به نفس بررسی کنیم. همچنین به بررسی نشانه‌های افراد دارای عزت نفس پایین و افراد دارای عزت نفس بالا می‌پردازیم.
تصور کنید در یک جمع خانوادگی، علمی یا دوستانه حضور دارید، بقیه به راحتی نظرات خود را ابراز می‌کنند و شما هم نظر خود را دارید اما از ابراز و بیان آن خجالت می‌کشید و نوعی ترس درونتان وجود دارد. صدایتان دچار لرزش است و قادر نیستید نظر خود را بر زبان بیاورید. امکان دارد عدم اظهار نظر به ضرر شما باشد اما با این وجود باز هم قادر به اظهار نظر نیستید. همواره در درونتان، خود را سرزنش می‌کنید و نمی‌توانید تشخیص دهید که ریشه مشکلات کجاست.
اگر شما هم این مسئله را دارید بدانید که باید بر عزت نفس خود کار کنید. البته خیلی از افراد این را با اعتماد به نفس اشتباه می‌گیرند.
واقعاً چرا عزت نفس انسان تا این حد حائز اهمیت است؟ اگر قصد دارید که عزت نفس خود را ارتقا دهید و در اجتماع، حضور بهتر و مؤثرتری داشته باشید تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
عزت نفس چیست؟
یکی از پیام‌هایی که به کرات آن را می‌شنویم این است که «به خودت باور داشته باش!» این پیام تأثیر عمیقی بر زندگی انسان دارد و این پتانسیل را دارد که زندگی انسان را به‌طورکلی متحول کند. اگر بتوانیم این جمله را به اجرا درآوریم، قادر خواهیم بود مشکلات و چالش‌های زیادی را با موفقیت پشت سر بگذاریم و رشدی همه‌جانبه را در زندگی خود تجربه کنیم. البته باید یادمان باشد که فقط باور داشتن کافی نیست و حتماً باید تلاش و کوشش زیادی در این راه داشته باشیم.
مطالعات و تحقیقات نشان داده که عزت نفس، رابطه‌ی مستقیمی با میزان موفقیت و کامیابی انسان دارد. افرادی که دارای عزت نفس بالایی هستند در روابط فردی و اجتماعی موفق‌تر و مؤثرتر عمل می‌کنند. اساسی‌ترین سؤالی که باید در این مرحله به آن پاسخ دهیم این است که عزت نفس چیست؟
عزت نفس چیست و چه نقشی در رشد و توسعه فردی دارد؟
در این مقاله قصد داریم تعریفی از عزت نفس ارائه دهیم و سپس تفاوت آن با اعتماد به نفس را توضیح دهیم. سپس سراغ نشانه‌هایی می‌رویم که بر اساس آن فردی عزت نفس بالا یا پایین دارد.
عزت نفس چیست؟
فرض کنید در یک جمع دوستانه، خانوادگی، آکادمیک یا در یک جلسه کاری نشسته‌اید. بقیه نظرشان را خیلی راحت ابراز می‌کنند و شما هم نظر خودتان را دارید ولی از بیان کردن آن خجالت می‌کشید و نوعی ترس وجودتان را فرامی‌گیرد، صدایتان می‌لرزد و نمی‌توانید نظرتان را به زبان بیاورید. ممکن است عدم اظهار نظر به ضرر شما تمام شود ولی باز هم از سر خجالت حرفی نمی‌زنید. همیشه در درون، خودتان را سرزنش می‌کنید و نمی‌دانید که این مشکل از کجا نشئت می‌گیرد. اگر چنین مشکلی دارید بدانید که باید روی عزت نفس (Self Esteem) خودتان کار کنید. برخی این مبحث را با اعتماد به نفس اشتباه می‌گیرند.
واقعاً چرا عزت نفس انسان تا این حد اهمیت دارد و در زندگی او تأثیرگذار است؟ چگونه می‌توانیم بفهمیم حرمت نفس ما پایین است؟ چگونه می‌توانیم آن را رشد و ارتقا دهیم؟ این موضوع چه ارتباطی با رشد و توسعه فردی دارد؟ در صورتی که می‌خواهید عزت نفس خود را تقویت کنید و حضور بهتر و قدرتمندتری در عرصه اجتماع داشته باشید تا پایان این مقاله با ما همراه شوید؛ زیرا مباحث و راهکارهایی که در این مقاله مطرح می‌شود می‌تواند مقدمه‌ای برای موفقیت شما در زمینه‌های مختلف فردی و اجتماعی باشد.
عزت نفس چیست؟
یکی از پیام‌هایی که همواره در مکان‌ها و فضاهای مختلف با آن روبرو می‌شویم این است که «به خودت باور داشته باش!» این پیام در زندگی بسیاری از ما اهمیت ویژه و به‌سزایی دارد و می‌تواند زندگی ما را به کلی دچار تغییر و تحول کند. اگر بتوانیم به این جمله عمل کنیم و به خودمان باور داشته باشیم، مسلماً می‌توانیم از پس مشکلات مختلف بربیاییم و به موفقیت برسیم. البته باید این نکته را بدانیم که صرفاً مسئله باور داشتن مهم نیست و حتماً باید دست به تلاش، کوشش و اقدام بزنیم ولی اصل مهمی که موفقیت ما را در زندگی رقم می‌زند، باور داشتن به خودمان و عزت نفس است.
مطالعات آکادمیک مختلف نشان داده است که عزت نفس، با سلامتی، رفاه و احساس خوشبختی ما رابطه کاملاً مستقیم دارد و کسانی که عزت نفس دارند، هم در عرصه روابط فردی و اجتماعی موفق‌تر عمل می‌کنند و هم می‌توانند سرشار از انرژی، تندرستی و سلامتی باشند. اولین سؤالی که باید در این مقاله به آن پاسخ دهیم این است که عزت نفس چیست.
عزت نفس (Self Esteem) احساس و ادراکی است که فرد در مورد خود یا ارزش‌هایش دارد. یکی از ساده‌ترین تعاریفی که برای عزت نفس بیان می‌شود این است که فردی که عزت نفس دارد، خودش را خوب و جذاب می‌داند. در حقیقت اگر خودتان را دوست دارید و خودتان را همان‌گونه که هستید می‌پذیرید، باید بدانید که دارای عزت نفس هستید. در حقیقت، عزت نفس، همان امتیازی است که به ارزشمند بودن خودمان می‌دهیم.
گوته یکی از ادیبان مشهور و محبوب جهان است. او یک جمله‌ی عالی در زمینه‌ی عزت نفس دارد. این جمله عزت نفس را برای ما تعریف نمی‌کند اما میزان اهمیت و تأثیر عزت نفس را بر زندگی ما را بیان می‌کند.
گوته می‌گوید:
اگر ثروت نداری مهم نیست؛ چون بسیاری از مردم ثروتمند نیستند. اگر فاقد سلامتی هستی، افراد زیادی هستند که با معلولیت و بیماری زندگی می‌کنند. اگر جوان نیستی، همه با پیری مواجه می‌شوند. اگر تحصیلات عالی نداری با سواد کم هم می‌توان زندگی کرد. اگر قدرت سیاسی و پست و مقام نداری، مشاغل مهم متعلق به تعداد کمی از انسان‌هاست ولی اگر عزت نفس نداری، بدان که هیچ نداری.
تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس
یکی از موضوعات مهم که در مورد عزت نفس و اعتماد به نفس وجود دارد این است که حتی متخصصان هم در اکثر موارد در مورد تفاوت این دو مفهوم مرتکب اشتباه می‌شوند. در صورتیکه عزت نفس یعنی ما تا چه اندازه خود را خوب و ارزشمند می‌دانیم ولی اعتماد به نفس یعنی ما در یک زمینه‌ی خاص دارای مهارت و توانایی لازم هستیم و در آن حوزه دارای اعتماد به نفس هستیم. اگر ما دارای دانش اما فاقد مهارت هستیم پس اعتماد به نفس ما واقعی نیست. باید مواظب باشیم که این دو مفهوم را با یکدیگر یکسان ندانیم.
عوامل مؤثر بر عزت نفس
بر اساس تحقیقاتی که تا کنون انجام شده است عوامل زیادی وجود دارد که بر عزت نفس انسان تأثیرگذار است. در ادامه به چند نمونه از این عوامل اشاره شده اما نکته‌ی مهم این است که آگاه باشید که علاوه بر عوامل زیر، عوامل بسیاری وجود دارند که بر عزت نفس ما تأثیرگذار هستند.
میزان تعهد و وفاداری ما به شغل، همسر و وظایف پدر و مادری، بر این مفهوم مؤثر هستند.
افرادی که دارای تحصیلات عالیه و درآمد بالایی دارند دارای عزت نفس بالایی هستند.
افرادی که در وضعیت اجتماعی و اقتصادی پایینی قرار دارند، بی‌تردید حرمت نفس پایینی دارند.
زندگی انفرادی (تنها) تأثیرات منفی بر عزت نفس ما دارد.
دارای بودن ثبات عاطفی، احساسی و شخصیتی با عزت نفس بالا ارتباط مستقیمی دارد.
هنجارهای اجتماعی بر عزت نفس ما تأثیر بالایی دارند.
تربیت و پرورش پدر و مادر یکی از مسائل مهمی است که عزت نفس ما را فرم می‌دهد و می‌تواند آن را تقویت یا تخریب کند. پدر و مادری که به فرزند خود فرصت اشتباه می‌دهند. به او کمک می‌کنند که عزت نفس بهتری داشته باشد و پدر و مادری که کنترل می‌کنند و فرزند خود را محدود می‌کنند، قطعاً عزت نفس او را به میزان چشمگیری کاهش می‌دهند.
فاکتورهای اساسی عزت نفس
پنج فاکتور مهم نقش بسزایی در میزان عزت نفس انسان دارد. این فاکتورها عبارت‌اند از:
امنیت
خودپذیری
پیوندجویی
رسالت
صلاحتی (شایستگی)
در ادامه به تشریح هر کدام از این فاکتورها می‌پردازیم:
امنیت:
وجود امنیت از مسائل بسیار مهم زندگی است و تا وقتی که این نیاز در زندگی ما مرتفع نشود، امکان دارد قادر نباشیم به سایر نیازهای خود بپردازیم.
خودپذیری:
پذیرفتن خودمان به همان صورتی که هستیم، یک فاکتور مهم در عزت نفس است. ریشه اکثر شرم و خجالت‌ها این است که ما خودمان را ناقص می‌دانیم و تصور می‌کنیم که شخصی که هم اکنون هستیم و جایگاهی که در آن قرار داریم، منطقی و معقول نیست.
پیوندجویی:
پیوندجویی نام دیگر «احساس تعلق» است. زمانی که ما حس می‌کنیم از طرف دیگران مورد پذیرش قرار گرفته ایم و مورد عزت و احترام دیگران هستیم، پیوند جویی در ما ارتقا پیدا می‌کند و این ارتقا موجب افزایش عزت نفس در ما می‌شود.
رسالت:
آگاهی به اهداف و رسالت خود، نقش پر رنگی بر عزت نفس ما ایفا می‌کند. زمانی که در زندگی دارای هدف هستیم، در حقیقت برای جامعه یک عضو سازنده هستیم و در حال ایفای نقش خود در جامعه هستیم. این امر موجب می‌شود که خود را یک عضو تأثیرگذار تلقی کنیم و در نتیجه حرمت نفس در وجود ما تقویت شود.
صلاحیت (شایستگی)
این فاکتور، نقش بسیار مهمی بر میزان عزت نفس ما دارد؛ زیرا به احساس موفقیت و بهره‌وری ما در یک حیطه‌ی خاص اشاره دارد. اگر ما خود را بشناسیم و نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنیم، قادر خواهیم به حوزه‌هایی که در آن‌ها صلاحیت و شایستگی داریم وارد شویم و به این واسطه، عزت نفس خود را افزایش دهیم.
جایگاه عزت نفس در رشد و توسعه فردی انسان
آبراهام مزلو، روان‌شناس انسان‌گرای قرن بیستم میلادی، هرمی را ابداع و طراحی کرد که تحت عنوان هرم سلسله مراتب نیازهای انسان مشهور است. این هرم نگرش افراد را درباره‌ی نیازهای خودشان تغییر داد و موجب شد که افراد خیلی روشن‌تر و شفاف‌تر نسبت به نیازهای خود آگاهی داشته باشند.
بر اساس این هرم، انسان باید در ابتدا نیازهای اولیه خود مانند خوراک، پوشاک و مسکن را رفع کند. زمانی که این نیازها مرتفع شد، مسئله‌ی امنیت مطرح می‌شود. هنگامی که خاطر انسان از بابت امنیت آسوده شد. نیاز به عشق، علاقه و تعلق خاطر در اولویت قرار می‌گیرد. در این مرحله ما نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن داریم. مرحله‌ی بعدی، نیاز به رضایت درونی است. اعتماد به نفس و عزت نفس در همین مرحله وجود دارند. زمانی که ما به این باور برسیم که در یک حیطه‌ی خاص می‌دانیم و می‌توانیم و همچنین این ایمان در درونمان شکل بگیرد که خوب و دوست‌داشتنی هستیم. قادر خواهیم بود در مسیر خودشکوفایی قرار بگیریم.
در حقیقت اگر فردی دوست دارد به خودشکوفایی که غایت هر انسان است، برسد، باید از مسیر عزت نفس عبور کند.
چند نشانه‌ی مهم که به معنای کمبود عزت نفس است
یکی از پرسش‌هایی که ممکن است در ذهن شما شکل بگیرد این است که نشانه‌های عزت نفس پایین چیست؟ در ادامه به بررسی چند مثال که نشان‌دهنده‌ی عزت نفس پایین شما است اشاره می‌کنیم:
همواره سعی مردم را راضی و خوشحال کنید
خیلی زود عصبانی می‌شوید
حس می‌کنید که نظر شما هیچ اهمیتی ندارد
از خودتان تنفر دارید
کر می‌کنید هر کاری که انجام می‌دهید، به‌اندازه‌ی کافی خوب نیست
احساس امنیت در دنیا ندارید
حساسیت بالایی نسبت به نظرات دیگران دارید
درباره‌ی تصمیمات خود شک و تردید دارید
همیشه احساس غم و بی‌ارزشی می‌کنید
از ریسک کردن می‌ترسید
به اعتماد کردن مشکل دارید
مرزبندی در ارتباطاتتان برای شما سخت است
توجه زیادی بر نقاط ضعف خود دارید
حتی به هویت خود هم شک می‌کنید و درباره‌ی آن اطمینان ندارید
با نه گفتن مشکل دارید
درخواست کمک کردن برای رفع نیازهایتان سخت است
به زندگی خود با دیدی بد و منفی نگاه می‌کنید
به پتانسیل و توانایی‌های خود شک دارید
به طور مداوم با احساسات منفی مانند اضطراب، ترس و افسردگی درگیر هستید
همواره خود را با بقیه مقایسه می‌کنید و غالباً در این مقایسه، خود را در جایگاه دوم قرار می‌دهید
چند نشانه‌ی مهم که به معنای بالا بودن میزان عزت نفس است
در این بخش از مقاله می‌خواهیم نشانه‌های بالا بودن عزت نفس را بررسی کنیم، افراد دارای عزت نفس بالا دارای ویژگی‌های زیر هستند:
از خود و سایر افراد راضی و قدردان هستند
از رشد و توسعه‌ی شخصی لذت می‌برند و دائماً در حال جستجوی معنا در زندگی هستند
خلاق هستند
از مشورت و خرد جمعی بهره‌مند می‌شود اما لزوماً به این رد متکی نیستند، آن‌ها تصمیم‌هایشان را خودشان می‌گیرند و فقط وقتی طبق نظر دیگران رفتار می‌کنند که به طور کامل با آن‌ها موافق باشند
جهان را واقع‌بینانه مشاهده می‌کنند و دیگران را همان‌طور که هستند می‌پذیرند. آن‌ها با این کار موجب می‌شوند که حس عزت نفس در دیگران نیز ارتقا پیدا کند
قادرند خیلی آسان بر حل مسائل زندگی خود تمرکز کنند
روابطی دوستانه و بر پایه علاقه و احترام دارند
آگاهی خوبی بر ارزش‌های خود دارند و بر اساس این ارزش‌ها در زندگی خود پیشروی می‌کنند
با احترام و صمیمت نظرات خود را با دیگران ابراز می‌کنند
سعی می‌کنند در زندگی دیگران تغییراتی مفید و سازنده به وجود بیاورند
قادرند خیلی ساده و بدون احساس گناه، به طور قاطعانه عمل کنند و در ارتباط با دیگران راحت و آسوده هستند
آن‌ها بر زمان حال و لحظه متد و سعی می‌کنند از گذشته و آینده زیاد فکر نکنند
معتقد هستند که با بقیه برابر است و نسبت به دیگران بالاتر یا پایین‌تر نیستند
سخن پایانی
یکی از پیام‌هایی که به کرات آن را می‌شنویم این است که «به خودت باور داشته باش!» این پیام تأثیر عمیقی بر زندگی انسان دارد و این پتانسیل را دارد که زندگی انسان را به‌طورکلی متحول کند. اگر بتوانیم این جمله را به اجرا درآوریم، قادر خواهیم بود مشکلات و چالش‌های زیادی را با موفقیت پشت سر بگذاریم و رشدی همه‌جانبه را در زندگی خود تجربه کنیم. البته باید یادمان باشد که فقط باور داشتن کافی نیست و حتماً باید تلاش و کوشش زیادی در این راه داشته باشیم.
مطالعات و تحقیقات نشان داده که عزت نفس، رابطه‌ی مستقیمی با میزان موفقیت و کامیابی انسان دارد. افرادی که دارای عزت نفس بالایی هستند در روابط فردی و اجتماعی موفق‌تر و مؤثرتر عمل می‌کنند.
از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بوده‌اید از شما تشکر می‌کنیم. لطفاً اگر نظر یا تجربه‌ای در مورد این مقاله دارید با آژانس دیجیتال مارکتینگ آی تی هما در میان بگذارید.
