ریشه‌ی اکثر احساسات منفی انسان از تلههای ذهنی است. بعضی‌اوقات ذهن ما زمان‌های زیادی افکاری ناخوشایند را برای ما تولید می‌کند. اگر ما قادر به شناسایی این تله‌ها نباشیم، باید منتظر ابتلا به استرس، اضطراب، افسردگی و سایر اختلال‌های روانی باشیم. تلههای ذهنی انگیزه قادر است دیدگاه افراد نسبت به اتفاقات را تغییر دهد و یک زندگی خسته‌کننده و ناکارآمد را برای او ایجاد کند؛ بنابراین شناخت این تله‌ها و روش غلبه بر آن‌ها اولویت بالایی دارد. در این مقاله به شما می گوییم که تله ذهنی چیست و همچنین راهکارهایی را برای مدیریت این تله‌ها به شما ارائه می‌کنیم. پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
تله ذهنی چیست؟
بعضی‌اوقات رویدادهایی برای ما اتفاق می‌افتد که ما از آن‌ها برداشت خود را داریم. به‌عنوان‌مثال: «چرا آن فرد به من این‌گونه نگاه کرد» و یا «چرا دوستم به جشن عروسی من نیامد»، تمام این گزاره‌ها برگرفته از دیدگاه «من» است. اکثر رویدادهای زندگی ما ناشی از همین دیدگاه‌ها و قضاوت‌های منفی است. دام فکر و ذهن، به معنای زندانی شدن در افکار و باورهایی است که انسان را به سمت منفی نگری سوق می‌دهد و سلامت روح و روان و کیفیت زندگی او را به مخاطره می‌اندازد. این تله‌ها به‌سادگی انسان‌ها را به‌سوی افکار منفی و بدبینانه و تصمیمان نادرست می‌کشاند اما خبر خوب این است که افرادی که بدانند که تله ذهنی چیست، در این دام گرفتار نمی‌شوند.
انواع تلههای ذهنی کدامند؟
همان‌طور که گفتیم قدم اول برای مدیریت انواع تلههای ذهنی، شناخت آن است. یعنی باید پاسخ این سوال را بدانید که تله ذهنی چیست؟ در این صورت شما قادر خواهید بود به‌راحتی آن‌ها را تشخیص دهید و تصمیم صحیح را بگیرید، همیشه خوش‌بین باشید، انرژی مثبت داشته باشید و بتوانید انگیزه خود را مدیریت کنید.
۱- ذهن‌خوانی
گاهی اوقات برای ما پیش میاید که در جمع مهمانی خانوادگی یا دوستانه با خود فکر می‌کنیم که فلانی در مورد ما چه فکری می‌کند و چه می‌گوید، من را چطور آدمی فرض می‌کند. یا مثلا امکان دارد کسی از کنار ما عبور کند و به ما سلام نکند، ما این‌طور برداشت کنیم که حتماً از من خوشش نمی‌آید یا فکر می‌کند من ارزش احترام را ندارم.
برای آزادی از قید تلههای ذهنی، ما خواهیم توانست به‌راحتی آن‌ها را مدیریت کنیم. با دانستن این نکته‌ی مهم که دیگران آن‌قدر درگیر چالش‌ها و مسائل خودشان هستند که حتی فرصت فکر کردن به ما را ندارند، کمک شایانی به رها شدن از تله‌ی ذهنی ذهن‌خوانی می‌شود.
۲- شخصی‌سازی
در این نوع از تله ذهنی، انسان هر اتفاق ناخوشایندی را به خود مربوط می‌کند. نسبت به خود حس خوبی ندارد و خود را مقصر هر اتفاقی در زندگی می‌داند. او بی انصافانه و ناعادلانه به خود نگاه می‌کند و اصلاً به این فکر نمی‌کند که عوامل خارجی هم ممکن است در مشکلاتش نقش داشته باشند. به‌عنوان‌مثال «ازدواج من به شکست انجامید، چون من قادر به مدیریت آن نشدم».
این موارد به دلیل پایین بودن میزان اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس پیش می‌آید و چون فرد ارزش خود را پایین می‌داند، ریشه تمام مسائل و مشکلات را خودش می‌داند و درگیر تله‌ی ذهنی شخصی‌سازی می‌شود، درنتیجه زندگی شخصی و حرفه‌ای او تحت تأثیر منفی این تله ذهنی قرار می‌گیرد. برای رهایی از این تله‌ی ذهنی فرد باید راه‌های افزایش اعتمادبه‌نفس و افزایش عزت‌نفس را یاد بگیرد.
۳- پیشگویی
افرادی که در تله‌ی ذهنی پیشگویی هستند، دائماً در حال پیش‌بینی آینده هستند و بدون اینکه مستندات یا شواهدی در دست داشته باشند در مورد آینده‌ی خود یک پیش‌بینی بدبینانه دارند. به‌عنوان‌مثال: «من قطعاً در آزمون زبان شکست می‌خورم» و یا «امکان ندارد که در شغل خود موفق شوم».
ریشه‌ی این تله‌ی ذهنی، عدم هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی صحیح و اصولی است. انسانی که در زندگی خود فاقد هدف و برنامه‌ریزی است، چشم‌انداز شفافی از آینده و اهداف خود ندارد و نداشتن هدف، چشم‌انداز و مأموریت موجب تله‌ی ذهنی پیشگویی می‌شود و درنتیجه فرد انگیزه خود را از دست می‌دهد. این افراد عموماً دچار روزمرگی و رخوت در زندگی می‌شوند و همیشه از همه‌چیز گلایه دارند، دائماً در حال غر زدن هستند. تنها روش مدیریت و درمان تله‌ی ذهنی پیشگویی، بازبینی و اصلاح طرز فکر و همچنین هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی است.
۴- شکست درگذشته
اگر به مسیر زندگی گذشته‌ی انسان‌های موفقی مانند استیو جابز، بیل گیتس، جف بزوس، ایلان ماسک نگاه کنیم، یک الگوی یکسان را در زندگی آن‌ها مشاهده خواهید کرد. این الگو غلبه بر شکست و شروع دوباره پس از هر شکست است. هر فردی شکست را تجربه می‌کند اما نحوه‌ی رویارویی با شکست برای هر فرد متفاوت است. نگذارید شکست‌های گذشته شما را از موفقیت‌های آینده محروم کند.
چه قبول کنیم چه نکنیم تغییرات اجتناب‌ناپذیر است. موفقیت‌ها از نوآوری و حل مسئله خلاقانه نشات می‌گیرد و اگر تله‌ی ذهنی شکست درگذشته را مدیریت نکنیم، بی‌تردید رشدی را هم تجربه نخواهیم کرد.
۵- وسواس کمال‌گرایی
انسان‌ها به‌طور ذاتی میل به کمال و بهترین بودن دارند. به‌طورکلی این تمایل بسیار خوب است و موجب می‌شود تا شما انگیزه برای یادگیری و رشد داشته باشید؛ اما شما باید این اصل را بپذیرید که کامل نیستید و هیچ‌وقت کامل نخواهید شد. این بخشی از ویژگی انسان است. اگر شما دچار وسواس کمال‌گرایی هستید بدون شک پیشرفتی نخواهید کرد و باعث می‌شود که همواره عقب باشید. حقیقت امر این است که کمال‌گرایی با ترسهای شما تحریک و فعال می‌شود. ترس از عدم پذیرش، ترس از دیده شدن نقص‌هایتان و قضاوت شدن توسط دیگران.
اگر شما اجازه دهید که کمال‌گرایی بر زندگی شما سایه بیندازد، فرصت‌ها و ضرب‌الاجل‌ها را از دست می‌دهید. این امر موجب جدا شدن شما از دیگران می‌شود و شما را به کنج انزوا روانه می‌کند. درنتیجه وسواس به کمال‌گرایی شما را از راه رسیدن به اهدافتان بازمی‌دارد، چون هیچ‌چیز به‌اندازه‌ی کافی کامل نخواهد بود.
۶- اعتماد به باورهای گروهی
اکثر اوقات ما فکر می‌کنیم که اگر افرادی که در یک جمع حضور دارند بر یک مورد باور داشته باشند، بدون شک آن باور، صحیح است، در صورتی که هیچ علت واقع‌بینانه‌ای ندارد. این تقلید و موافقت کورکورانه از باورهای جمعی و گروهی ما را به تله‌ی اعتماد به باورهای گروهی گرفتار می‌کند. کسانی که در این تله زندانی هستند، تصور می‌کنند که هر چیزی که جمع می‌گوید حتی بدون سند و شواهد صحیح است. این تله فکری خطرناک موجب می‌شود که شما در هر جمعی باشید از عقاید آن‌ها به‌صورت کورکورانه پیروی کنید و احتمالاً ضررهایی را متحمل شوید.
افراد دارای تله‌ی فکری معتقد هستند که:
گر خواهی نشوی رسوا / همرنگ جماعت شو!
اعتقاد به این بیت شعر، موجب می‌شود که فرد برای خودش زندگی نکند و نظر دیگران را به نظر خود ارجح بداند و برای توجه دیگران زندگی کند. تله‌ی ذهنی اعتماد به باورهای گروهی، مشکلات زیادی را برای افراد گرفتار در این تله را به وجود می آورد.
۷- تله ذهنی آرزو
شاید عجیب باشد اما آرزو کردن یک تله ذهنی انگیزه است چون موجب ایجاد حرص و طمع می‌شود. فرد دارای این تله‌ی ذهنی مخرب، خودش را مورد مقایسه قرار می‌دهد. مثلاً می‌گوید «من می‌خواهم آن چیز را داشته باشم، ولی ندارم». این آرزوهای دور و دراز موجب می‌شود تا فرد دچار سرخوردگی، افسردگی و یاس شود. بسیاری از جرم‌ها، کلاه‌برداری‌ها و دزدی‌ها به علت آرزو‌هایی است که فرد به آن‌ها نرسیده است. فرد گرفتار این تله‌ی ذهنی تمامی اتفاق‌ها را بر اساس استانداردهایی تعبیر می‌کند که غالباً واقع‌گرایانه نیستند. او دائماً خود را برای کسانی مقایسه می‌کند که در شرایطی دیگر بهتر عمل می‌کنند و موفق‌تر هستند، به‌این‌ترتیب او درنتیجه‌ی مقایسه خود با دیگران، خود را حقیر و کوچک می‌بیند. با این احساسات فرد دچار بی‌انگیزگی مفرط می‌شود و از رسیدن به اهداف خود منصرف می‌شود و چیزی دردناک‌تر از انگیزگی و بی‌هدفی نیست.
راهکارهای آزادی از تلههای ذهنی انگیزه
هم‌اکنون که نسبت به تلههای ذهنی شناخت پیداکرده اید، بهتر است که روش غلبه بر آن‌ها را پیدا کنید. در قدم اول باید کمی مکث کنید و آن‌ها را شناسایی کنید و واقعیت داشتن، مدارک و شواهد حقیقی بودن آن فکر را بررسی کنید. بهترین راهکارهای آزادی از تلههای ذهنی موارد زیر است:
- -در زمان حال تمرکز و زندگی کنید. شما بایستی درعین‌حال که از گذشته خود درس گرفته آید و چشم‌اندازی هم به آینده دارید، توجه خود را بر زمان حال معطوف کنید.
- به افکار خود دقت کنید. نوع گفتگوی درونی با خود را تغییر دهید و تلاش کنید تا افکار مثبت را جایگزین افکار منفی کنید.
- زمان‌هایی در طول شبانه‌روز را به نوشتن و مرور رویدادهای مثبت زندگی خود اختصاص دهید و به این ایمان برسید که در کنار اتفاقات ناخوشایند، دوران خوبی را هم داشته آید.
تغییر در سبک زندگی
- در سبک زندگی خود تغییراتی را ایجاد کنید و یک برنامه سالم برای خود تنظیم کنید، ورزش کنید و به رژیم غذایی خود توجه خاصی داشته باشید. زمان‌هایی را فقط به خودتان اختصاص دهید. این را بدانید که فرایند تغییر کردن دشوار و پیچیده است اما نتایج تغییرات انقدر مطلوب و خوب است که ارزش سختی را دارد.
- برای بهبود کیفیت زندگی خود و همچنین افزایش آرامش و درمان بیماری‌های روانی از تکنیک‌های مدیتیشن کمک بگیرید و سعی کنید به‌طور مداوم این کار را به‌صورت روزانه انجام دهید.
- خود را با دیگران مقایسه نکنید. این اصل را بپذیرید که امکان اشتباه کردن در هر انسانی اجتناب‌ناپذیر است. هیچ‌کس بی‌نقص نیست، پس از کمال طلبی دوری کنید و خود را به همان شکلی که هستید بپذیرید و دوست داشته باشید.
- محیط خود را تغییر دهید. این‌یک راهکار عالی برای آزادی از تلههای ذهنی است. سیستم ذهنی ما در بر اساس شرایط محیطی تغییر می‌کند. این تغییر موجب می‌شود تا جور دیگر ببینید و راهکارهای جدید و بهتری را برای غلبه بر مشکلات پیدا کنید.
- توجه و تمرکز خود را تغییر دهید، یعنی اگر قادر به فرار کردن از تلههای ذهنی خود نیستید، خود را به کاری مشغول کنید. توجه داشته باشید که افکار دائماً در حال رفت‌وآمد هستند و مانند یک زیرنویس عبور می‌کنند.
- یکی از مؤثرترین راهکارها برای رهایی از دام‌های ذهنی، افزایش هوش معنوی (SQ) است. سعی کنید با تقویت هوش معنوی خود اتفاقات مثبت و زیبایی را به سمت زندگی خود جذب کنید.
سخن پایانی
تله‌ی ذهنی به معنای زندانی شدن در افکاری است که فرد را به‌سوی منفی‌بافی و احساسات می‌کشاند و سلامت روح و روان و کیفیت زندگی فرد را به چالش می‌کشاند؛ اما با شناسایی و تشخیص این تله‌ها افراد می‌توانند این تلههای خطرناک را مدیریت و بر آن‌ها غلبه کنند.
در این مقاله به شما گفتیم که تله ذهنی چیست، جوانب آن را بررسی کردیم و راهکارهایی را برای رهایی از تلههای ذهنی به شما ارائه کردیم. یادتان باشد که انگیزه و داشتن احساس خوب، چیزی نیست که با خواندن یک مقاله قادر به دست آوردن کامل آن باشید.
اما شما می‌توانید با تمرین و تکرار به این مهارت دست پیدا کنید و روز به روز شاهد بهتر شدن انگیزه و احساسات خود شوید. از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بوده‌اید از شما سپاسگزاریم. لطفاً تجربیات و نظرات خود را در مورد سوال «تله ذهنی چیست»با آژانس دیجیتال مارکتینگ ای تی هما به اشتراک بگذارید.
