هوش هیجانی چیست و چگونه آن را تقویت کنیم؟

زمان مطالعه: ۷ دقیقه

 یکی از باورهای غلطی که امروزه بسیاری از افراد به آن معتقد هستند این است که تصور می‌کنند اگر در یک دانشگاه تراز اول قبول شوند، مدرک دکترای خود را با بهترین معدل بگیرند و در یک شرکت معتبر استخدام شوند، الزاماً یک انسان با IQ یا بهره هوشی بالا، موفق و برجسته خواهند شد. حقیقتاً این است که موفقیت یک مبحث کاملاً پیچیده است و نمی‌توان آن را به یک فاکتور مانند بهره هوشی محدود دانست. امروزه بسیاری از محققان و صاحب‌نظران حوزه‌ی موفقیت معتقد هستند که یکی از مهم‌ترین عوامل در موفقیت، هوش هیجانی یا EQ است. اگر شما هم مشتاق هستید تا بدانید هوش هیجانی یا EQ چیست، چرا برخی افراد با تحصیلات و بهره هوشی پایین بسیار موفق هستند و چرا بسیاری از افراد علیرغم تلاش‌های فراوان، مدارک و درجات علمی بالا و بالا بودن بهره هوشی هنوز موفقیت چشم‌گیری را کسب نکرده‌اند، این مقاله برای شما نوشته‌شده است، پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

هوش هیجانی چیست؟ چه کاربردی در زندگی دارد؟

EQ مخفف عبارت Emotional Quotient و در زبان فارسی به معنای هوش هیجانی یا هوش عاطفی است. به بیانی ساده هوش هیجانی، توانایی فرد نسبت به درک و دریافت احساسات و هیجان خود و همچنین دیگران است.

آنچه در هوش هیجانی موردتوجه است، پتانسیل و مهارت فرد در رویارویی با بحران‌ها و چالش‌های کار وزندگی است.

اگر شما دارای هوش هیجانی بالایی باشید، قطعاً شما فردی امیدوار، تاب آور، باانگیزه و توانمند در حل مسئله هستید. علاوه بر این شما توانایی مدیریت استرس بالایی هستید، این قدرت را دارید تا خواسته‌های آنی خود را به خاطر رسیدن به یک هدف بالا به تأخیر بیندازید. خویشتن‌داری، متعهد بودن و مسئولیت‌پذیری هم از دیگر ویژگی‌های یک فرد دارای هوش هیجانی بالا است. این موارد فقط بخشی از اهمیت هوش هیجانی یا هوش عاطفی در زندگی شماست.

 EQ مهم‌تر است یا IQ؟

IQ مخفف عبارت Intelligence Quotient است و یک معیار برای سنجش میزان هوش ریاضی یا منطقی انسان است. باید این نکته‌ی مهم را بدانید که Intelligence Quotient تنها ۲۰ درصد در موفقیت شما نقش دارد درحالی‌که هوش هیجانی یا Emotional Quotient در موفقیت شما سهمی ۸۰ درصدی را به خود اختصاص داده است.

حتماً شما هم به افراد زیادی برخورده‌اید که علیرغم بهره هوشی بالا و توانایی حل مسائل پیچیده و دشوار ریاضی و فیزیک قادر به مدیریت زندگی و روابط خود نیست و به‌طور مداوم در حال مشکلات زندگی است.

افراد دارای هوش هیجانی بالا، روابط مؤثرتر و سالم‌تری را دارند، در زمان خشم یا استرس کنترل مناسبی بر رفتار و اعمال خوددارند.

نکته‌ی حائز اهمیت دیگر این است که میزان بهره هوشی هیچ رابطه‌ی مستقیمی باهوش هیجانی او ندارد. درواقع اگر فردی دارای ضریب هوشی خوبی باشد، هوش هیجانی او لزوماً بالا نخواهد بود. اساساً سطح IQ هر فرد در زمان تولد تا آخر عمر ثابت است اما هوش هیجانی یا هوش عاطفی را می‌توان با انجام تکنیک‌های مختلف رشد و افزایش داد. در این مقاله علاوه بر شناخت کامل ابعاد هوش هیجانی به ارائه راهکارهایی برای افزایش هوش هیجانی می‌پردازیم:

نویسنده معروف کتاب هوش هیجانی، آقای دانیل گولمن (Daniel Goleman)، در کتاب خود به تشریح ابعاد مختلف هوش هیجانی می‌پردازد. او انواع هوش هیجانی را در ۴ حوزه‌ی مختلف دسته‌بندی می‌کند و به بررسی و تشریح آن‌ها می‌پردازد. این ۴ حوزه در هوش هیجانی به‌صورت زیر است:

خودآگاهی (آگاهی از عواطف و هیجانات خود)

به‌عنوان‌ مثال، من حالا به علت بحثی که با دوستم کردم عصبانی هستم و قصد دارم او را ترور شخصیتی کنم.

خود مدیریتی (مدیریت بر هیجانات و عواطف)

بعد از شناخت احساس عصبانیتم نسبت به دوستم و نیت آزار رساندن به او، در مورد پیامدهای این عمل تفکر می‌کنم. آیا انجام این عمل درست است؟ آیا من قادر هستم مسئولیت پیامدها و عواقب این رفتار به عهده بگیرم؟

آگاهی اجتماعی (تشخیص هیجان‌ها و عواطف دیگران)

در این قسمت دانیل گولمن به توانایی درک و همدلی با اطرافیان تأکید دارد. با توجه به مثال بالا من با خودم فکر می‌کنم که چه چیزی موجب شده تا دوستم با من این رفتار را داشته باشد. آیا دوست من امروز دچار مشکل یا بحرانی است که من نسبت به آن بی‌خبر هستم؟

افراد دارای هوش هیجانی بالا دارای چه ویژگی‌هایی هستند؟

پس‌ از اینکه به درکی خوب از هوش هیجانی رسیدید نوبت آن است که به ویژگی‌های افراد دارای هوش هیجانی بالا اشاره‌کنیم. باید این نکته را مدنظر داشته باشید که هوش هیجانی یا هوش عاطفی تا حد بالایی اکتسابی است و انسان می‌تواند در طول زندگی خود مهارت‌های لازم برای افزایش هوش هیجانی را یاد بگیرد و با تمرین کردن و پیاده‌سازی آن به فردی موفق، شاد و راضی تبدیل شود.

به‌طورکلی افراد دارای هوش هیجانی بالا خصوصیات زیر را دارا هستند:

نقاط ضعف و قوت خود را می‌شناسند

همان‌طور که گفتیم، طبق نظر دانیل گلمن، خودآگاه بودن یکی از مهم‌ترین ابعاد هوش هیجانی است و بازترین نشانه‌ی خودآگاهی، خودشناسی فرد است.

ما به فردی که توانایی تشخیص معایب رفتاری خود را داشته باشد، نقاط قوت خود را بداند و به‌صورت مستمر سعی در تقویت آن‌ها داشته باشد، میگوییم که او هوش هیجانی بالایی دارد.

دلایل هیجانات خود را کشف می‌کنند

افراد دارای هوش هیجانی بالا، مانند تمامی انسان‌های معمولی در طور شبانه‌روز، احساسات هیجانات مختلفی مانند عصبانیت، شادی، بی‌انگیزگی، اشتیاق، یاس، امیدواری و … را تجربه می‌کنند؛ اما تفاوت این افراد با بقیه این است که آن‌ها با تفکر و توجه به رفتارهای خود، قادر هستند علت بروز این احساسات و هیجانات را تشخیص دهند.

این افراد در لحظه‌ی بروز احساسات و هیجانات، کمی تأمل می‌کنند، احساسات خود را تشخیص می‌دهند و با تسلط بر تأثیر بروز هیجانات خود، بهترین تصمیم ممکن را می‌گیرند. به‌عنوان‌مثال در زمان بروز عصبانیت، وقتی‌که بدانند ریشه این خشم، خستگی ناشی از کار است باکمی پیاده‌روی یا استراحت خشم خود را کنترل و درنتیجه از آسیب زدن به دیگران اجتناب می‌کنند.

نه گفتن را خوب بلدند

در این قسمت به مهارت خودتنظیمی نظریه دانیل گلمن می‌رسیم که مقصود از این نظریه توانایی درک مشکلات، ریشه‌یابی و حل آن‌ها است. در این مواقع، افراد دارای هوش هیجانی بالا در زمان روبرو شدن با یک درخواست که به‌صورت کوتاه‌مدت یا بلندمدت باعث آسیب به آن‌ها یا دیگران می‌شود، خیلی راحت نه می‌گویند و هیچ ترسی از قضاوت اطرافیان ندارند.

برای خودشکوفایی‌شان تلاش می‌کنند

طبق نظر مازلو، خودشکوفایی به معنای توانمندی در بروز و ظهور استعدادهای فردی است. افرادی که هوش هیجانی یا هوش عاطفی بالایی دارند، با خودآگاهی و تمرکز قادر هستند توانایی‌ها و استعدادهای خود را کشف و یک برنامه دقیق برای دستیابی به اهداف خود تدوین کنند.

نگاهی محترمانه به خود و سایرین دارند

افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند معتقد هستند که اگر خود را باور داشته باشند و برای خود احترام قائل شوند. فردی سازنده و موفق محسوب خواهند شد. این افراد علاوه بر اینکه از غرور کاذب و خودشیفتگی خوششان نمی‌آید، احترام زیادی برای سایر افراد قائل هستند.

تغییرات را با آغوش باز می‌پذیرند

افراد دارای هوش هیجانی بالا کاملاً ایمان‌دارند که ترس یک مانع بزرگ در مسیر موفقیت است. بنابراین اعتقاد آن‌ها از مسیرهای جدید و تغییرات استقبال می‌کنند. این افراد در برابر رویدادهای ناگهانی و دردناک، از سعی و کوشش خود دست برنمی‌دارند و با هدفمندی و خودباوری موفق می‌شوند موانع را از سر راه بردارند و حتی راه‌های جدیدی را برای موفقیت خود بسازند.

چگونه می‌توانیم هوش هیجانی خود را تقویت کنیم؟

همان‌طور که گفتیم هوش هیجانی یک مهارت اکتسابی است و شما صرف‌نظر از میزان بهره‌ی هوشی خود قادر خواهید بود هوش هیجانی خود را افزایش دهید. در این قسمت به ارائه راهکارهایی برای افزایش هوش هیجانی می‌پردازیم. عمل کردن به این راهکارها به‌شدت برافزایش هوش هیجانی شما تأثیرگذار است.

سعی کنید تا بتوانید به هیجانات، احساسات و عواطف خود توجه کرده و آن‌ها را تشخیص بدهید.

همدلی با دیگران را سرلوحه خود قرار دهید

رویداد نویسی روزانه را انجام دهید. این کار موجب افزایش خودآگاهی شما و درنتیجه خودشناسی شما می‌شود و خواهید توانست ریشه مسائل خود را پیدا کنید.

متکی‌به‌خود باشید و سطح توقع خود را نسبت به دیگران کاهش دهید.

ذهن شما نیازمند غذا است و این غذا مطالعه و یادگیری است. به‌طور مستمر در حال یادگیری باشید.

سخت‌گیر و کمال طلب نباشید

در زمان لازم از دیگران درخواست کمک کنید و در وقت لزوم به دیگران کمک کنید.

 

سخن پایانی

در این مقاله بررسی مفهوم هوش هیجانی یا هوش عاطفی (EQ) پرداختیم. گفتیم که EQ مخفف عبارت Emotional Quotient است و هیچ رابطه‌ای با IQ یا بهره هوشی ندارد؛ و همچنین گفتیم که هوش هیجانی سهم ۸۰ درصدی در موفقیت افراد دارد. در ادامه مقاله به اهمیت و ضرورت هوش هیجانی در زندگی اشاره کردیم و ابعاد مختلف این نوع هوش را طبق نظریه دانیل گلمن بررسی کردیم. ویژگی‌های افراد دارای هوش هیجانی یا هوش عاطفی بالا را گفتیم و در انتهای مقاله راهکارهایی را برای افزایش هوش هیجانی برای شما قید کردیم. از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بوده‌اید از شما تشکر می‌کنیم. لطفاً اگر نظر یا تجربه‌ای در مورد این مقاله دارید با آژانس دیجیتال مارکتینگ آی تی هما در میان بگذارید.

 

بیشتر بخوانید:

هوش کلامی چیست؟ + مهارت‌های آن

هوش تجاری چیست و چرا برای کسب‌وکار لازم است؟