کمال طلبی یا کمال‌گرایی چیست؟ آیا می‌توان کمال طلبی را درمان کرد؟ چطور می‌توانیم از کمال طلبی دوری‌کنیم؟ کمال طلبی یا کمال‌گرایی مجموعه‌ای از افکار و ذهنیات همراه با خودآزاری و خودخوری است که شمارا مجبور می‌کند تا به دنبال اهدافی غیرواقع‌بینانه و وسواس گونه بروید. این اهداف در شما تنش، استرس و اضطراب تولید می‌کنند و درنتیجه کار وزندگی را برای شما دشوار می‌سازند. اگر شما هم مانند بسیاری از افراد دارای تمایلات کمال‌طلبانه هستید این مقاله مناسب حال شماست. ما در این مقاله ۱۰ راهکار کاربردی و مجرب را برای درمان و غلبه بر کمال طلبی ارائه می‌کنیم. پس با ما همراه باشید.
۱- تشخیص کمال‌گرایی
بسیاری از افراد حتی قدرت تشخیص کمال‌گرایی خود را ندارند، چه برسد به اینکه در جهت درمان آن قدمی بردارند. شاید با خودشان فکر کنند که آن‌ها برای رسیدن به بهترین‌ها تلاش می‌کنند، اما این‌یک توجیه است و کمال‌گرایی با رسیدن به بهترین‌ها تفاوت‌های بسیاری دارد. برای تشخیص کمال طلبی خود به سؤالات زیر پاسخ دهید:
برای تحقق استاندارهای خود چقدر دچار مشکل هستید؟
آیا ترس شکست شما زیاد است؟
احساس می‌کنید که اشتباهات یک فاجعه‌ی ترسناک است؟
به خاطر وسوسه‌تان نسبت به کیفیت، از زمان تحویل پروژه‌تان می‌گذرد؟
اطرافیان به شما میگویند که توقعات غیرواقع‌بینانه دارید؟
اعتمادبه‌نفستان با میزان دستاوردهایتان رابطه‌ی مستقیم دارد؟
اگر شما به سؤالات بالا پاسخ مثبت داده‌اید، شما دچار کمال‌گرایی هستید و برای غلبه بر آن باید راهکارهای درمان آن را به مرحله‌ی اجرا درآورید.
۲- کسب مهارت انتقادپذیری
اساساً هیچ‌کس تمایلی به موردانتقاد واقع‌شدن ندارد اما افراد موفق دارای مهارت انتقادپذیری هستند، به این معنا که:
- برایشان حائز اهمیت است که فرد انتقادکننده چه کسی است و این سؤال در ذهن آن‌ها شکل می‌گیرد که چرا آن فرد در حال انتقاد کردن است.
- هر موردی که برای پیشرفت و رشدشان مفید است شناسایی می‌کنند و برای بهبودشان به کار می‌گیرند…
- انتقادات غیرمفید را فقط گوش می‌دهند و نادیده می‌گیرند.
اما در نقطه‌ی مقابل افراد فاقد مهارت انتقادپذیری دارای گزاره‌های زیر هستند:
- آن‌ها تصور می‌کنند که هر انتقادی -صرف‌نظر از فرد انتقادکننده- تخریب شخصیت و توهین به ارزش‌های آن‌هاست.
- به دنبال یادگرفتن و رفع معایب خود نیستند و به دلیل اینکه از آن‌ها انتقاد شده است، دچار احساسات منفی می‌شوند.
- در ذهن خود بارها به انتقادات واردشده جواب می‌دهند.
افراد کمال‌گرا در دسته‌ی دوم جای دارند و انتقاد برای آن‌ها یک نابودکننده است. آن‌ها برای روبرو نشدن با انتقاد، همیشه فراتر از انتظارات کار می‌کنند، آن‌ها قصد دارند تا آن‌قدر کامل و دقیق باشند تا به دیگران اجازه انتقاد ندهند.
البته این افراد باید بدانند که هرچقدر هم دقیق و بدون نقص کاری را انجام دهند. مردم همیشه چیزی برای انتقاد و نکاتی برای بهبود در آستین خوددارند. پس افراد کمال‌گرا باید تلاش کنند که ویژگی انتقادپذیری را در وجود خود نهادینه کنند.
۳- تشخیص تفاوت بین تلاش زیاد و کمال طلبی
این یک ایده‌ی عالی است که سعی کنید خیلی خوب کار کنید و بهترین باشید اما باید بدانید که تلاش زیاد سالم برای رسیدن به بهترین حالت با کمال طلبی تفاوت‌های زیادی دارد.
برن برون-محقق و نویسنده آمریکایی- تفاوت تلاش سالم برای رسیدن به بهترین‌ها و کمال‌گرایی را این‌گونه توصیف می‌کند:
تلاش برای بهترین بودن به معنای راضی بودن از خودتان و باور به توانایی خود برای بهتر شدن است اما کمال‌گرایی از یک باور میاید که دائم می‌گوید «هیچ‌چیز به‌اندازه‌ی کافی خوب نیست». کمال‌گرایان تصور می‌کنند که اگر فقط به استاندارد A برسند، می‌توانند احساس خوبی نسبت به خودشان داشته باشند.
۴- تعیین اهداف واقع‌بینانه
به‌طورکلی افراد کمال طلب اهدافی را برای خود تعیین می‌کنند که تحقق آن‌ها امکان‌پذیر نیست و درنتیجه پس از چند ماه از نتایج به‌دست‌آمده عصبانی و درمانده می‌شوند، زیرا هرچقدر تلاش می‌کنند هدفشان خارج از حوزه‌ی دسترسی آن‌هاست. راهکار این مسئله‌ی بزرگ این است که باید اهداف به‌صورت واقع‌بینانه تعیین شوند. مسلماً برای تحقق اهداف واقع‌بینانه هم باید تلاش کنید اما حداقل امکان دستیابی به اهداف واقع‌بینانه بالا است. هنگامی‌که به یک هدف واقع‌بینانه رسیدید، یک هدف واقعی کمی سخت‌تر برای خود تعیین کنید و پس مدتی متوجه خواهید شد که چقدر پیشرفت کرده‌اید.
۵- تفکیک موارد ضروری و غیرضروری
تصور کنید که به دنبال خرید یک‌خانه برای خودتان هستید. در قدم اول باید خصوصیات ضروری را برای خرید خانه تعیین کنید:
دو اتاق‌خواب
آشپزخانه
نزدیک بودن خانه به باشگاه
محله آرام
پس از تعیین ویژگی‌های ضروری نوبت به تعیین ویژگی‌های غیرضروری می‌رسد:
استخر
شومینه
انبار
در این شرایط شما دو حق انتخاب دارید. اول اینکه به دنبال خانه‌ای باشید که هم ویژگی‌های ضروری را داشته باشد و هم ویژگی‌های غیرضروری و حاضر هستید هزینه‌ی بیشتری پرداخت کنید و دومین انتخاب شما دنبال خانه‌ای با ویژگی‌ها ضروری باشید، این مثال به‌خوبی مشخص می‌کند که شما کمال‌گرا هستید یا نه؟
برای درک صحیح‌تر این مورد به کارهای زیر توجه کنید:
- کاری که باید به کارفرمای خود تحویل دهید.
- کوزه‌ای که برای کلاس سفالگری باید بسازید.
- مقاله‌ای که باید برای یک سایت بنویسید.
۶- پایین آوردن استانداردها
همان‌طور که گفتیم یکی از نشانه‌های افراد کمال‌گرا بالا بودن استاندارهای آن‌هاست. اگر شما هم دارای این خصوصیات هستید، باید کمی استاندارهای خود را پایین بیاورید. به‌جای تصمیم برای انجام ۱۰۰ درصدی یک کار، سعی کنید به کار ۹۰ درصدی هم قانع شوید و رضایت دهید و پس‌ازآن ببینید چه اتفاقی می‌افتد:
آسمان به زمین آمد؟
کارفرما به دلیل کمتر بودن استاندارد ناراحت می‌شود و یا شما را توبیخ می‌کند؟
کسی از شما شکایت می‌کند؟
عواقب و پیامدهای جبران‌ناپذیری دارد؟
اگر پاسخ شما به این سؤالات منفی است، شما می‌توانید استانداردتان را تا ۸۰ درصد کاهش دهید و اگر باز هم جواب به این سؤالات منفی بود می‌توانید استاندارد رو پایین‌تر نیز در نظر بگیرید.
۷- امتحان کردن چیزهای جدید
یکی دیگر از ویژگی‌های افراد کمال طلب، ترس از اشتباه کردن است. همین ویژگی باعث می‌شود که این افراد از امتحان کردن چیزهای جدید اجتناب می کنند. باید این نکته را مدنظر داشته باشید که تجربه و اشتباه کردن باعث رشد و پیشرفت ما می‌شود. علاوه بر این مؤلفه‌های اصلی ریسک‌پذیری و خلاقیت، اشتباهات هستند. یکی از مجرب‌ترین راهکارهای غلبه بر ترس و تمرین شهامت، امتحان کردن چیزهای جدید و ناشناخته است. زمانی که شما در حال یادگیری یک‌چیز جدید هستید به‌صورت خودکار یا بی‌نقص بودن و کمال‌گرایی فاصله می‌گیرید. در حقیقت در هنگام یادگیری یک مهارت، شما نه‌تنها بی‌عیب نیستید، بلکه اشتباه می‌کنید و حتی همه‌چیز را خراب می‌کنید.
۸- دوری کردن از عوامل تقویت کمال طلبی
مدتی قبل در یک شبکه‌ی تلویزیونی یک آقای خوش‌تیپ را نمایش می‌داد، این آقا یک جراح مغز بود و به چند زبان مختلف مسلط بود. وقتی‌که گفت قهرمان شطرنج هم است، کانال را عوض کردم.
دنیای اطراف ما نمایشگر استاندارهای واقعاً بالایی هستند:
- خبرهای بیزینس و تجارت این پیام را مخابره می‌کنند که خدمات فراتر از عالی ارائه می‌دهند.
- تلویزیون و مجلات پر از افرادی هستند که اندام و چهره‌ای به‌ظاهر بی‌نقصی هستند.
- در شبکه‌های اجتماعی همه در حال تظاهر هستند که یک همسر عالی، خانه عالی و شغل بی‌عیبی دارند.
متأسفانه ماجرا فقط به همین چند مورد ختم نمی‌شود و شما باید تمامی محرک‌هایی که منجر به روشن شدن گرایش‌های کمال‌گرایانه شما می‌شود را از خود دور کنید.
- از خواندن مجله‌ها یا وب‌سایت‌هایی که به شما احساس قربانی بودن و بازنده بودن را القا می‌کنند اجتناب کنید.
- در شبکه‌های اجتماعی از دنبال کردن افرادی که در حال تعریف کردن از زندگی به‌ظاهر عالی خود هستند خودداری کنید.
- معاشرت خود با افرادی که موجب می‌شوند فکر کنید که بی‌مصرف هستید و قادر به انجام کاری نیستید، خودداری کنید.
و سعی کنید که کارهای زیر را انجام دهید:
- مطالبی را بخوانید که به شما انگیزه و روحیه بدهد.
- افرادی را در کنار خود نگه‌دارید که شما را همان‌طور که هستید پذیرفته‌اند.
- در شبکه‌های اجتماعی کسانی را دنبال کنید که برای شما الهام‌بخش هستند و قادر هستند به شما انرژی و انگیزه دهند.
۹- اصل «هیچ‌وقت کار تمام نمی‌شود»
این امکان وجود دارد که شما به اهداف خود برسید، مثلاً به وزن دلخواه خود برسید و یا در شغلتان ارتقا درجه پیدا کنید، اما همسر شما شغلش را از دست بدهد و رابطه‌ی شما دچار تنش و استرس شود. پس از حل این مشکل، رئیستان عوض می‌شود و شما از شرایط جدید راضی نیستید و مجبور به استعفا می‌شوید. پس از چند ماه یک کار خوب پیدا می‌کنید و باز متوجه می‌شوید که از وزنتان غافل بوده‌اید و باز چند کیلو اضافه‌وزن پیداکرده‌اید.
زندگی همین است و به همین صورت جریان دارد. حتی اگر به مقصدی برسیدی که همه‌چیز بی‌عیب و نقص باشد، با اطمینان و قطع به‌یقین، این شرایط چندان طول نمی‌کشد. برای درمان کمال طلبی باید بپذیرید که هیچ زمان کار شما به پایان نمی‌رسد.
۱۰- لذت از مسیر
متأسفانه کمال‌گرایان هیچ‌وقت چشم از هدف و مقصد برنمی‌دارند و چون فقط مقصد برای آن‌ها اهمیت دارد از مسیر رسیدن به هدف لذت نمی‌برند.
اگر امروز نتوانسته‌اید ۱۰ کیلومتر پیاده‌روی کنید، از اینکه ۶ کیلومتر پیاده‌روی کرده‌اید راضی و شادباشید.
اگر هنوز کسب‌وکارتان به سوددهی مطلوب نرسیده است، از اینکه روز به روز در حال رشد هستید احساس رضایت و غرور کنید.
خلاصه مطلب اینکه اجازه ندهید کمال طلبی شما را از زندگی و لذت از مسیر محروم کند.
سؤالات متداول در مورد کمال طلبی:
چگونه کمال‌گرا نباشیم؟
- مهارت انتقادپذیری را یاد بگیرید.
- استاندارهای خود را تا حد امکان پایین بیاورید.
- فقط و فقط کارها و خصوصیات ضروری را در اولویت بگذارید.
- از هر آن چیزی که موجب قوت گرفتن کمال طلبی در شما می‌شود دوری‌کنید.
درمان قطعی کمال‌گرایی چیست؟
درمان و غلبه بر کمال طلبی به‌صورت تدریجی است و با انجام تمرین مستمر انجام می‌گیرد؛ اما مانند ترک یک عادت بد است و اگر حواسمان را جمع نکنیم باز دچار لغزش خواهیم شد. بهترین راه این است که از چیزهایی که باعث روشن شدن کمال‌گرایی در شما می‌شود به‌شدت اجتناب کنید.
کمال‌گرایی مثبت چیست؟
کمال‌گرایی مثبت به معنای میل شخصی به عالی انجام دادن کارها در جهت بهبود کار و زندگی است. درواقع در کمال‌گرایی مثبت این مورد برای فرد اهمیت دارد و نه رسیدن به یک استاندارد خاص.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی مبحث کمال‌گرایی یا کمال طلبی پرداختیم و راهکارهایی را برای غلبه بر کمال طلبی به شما ارائه دادیم این راهکارها عبارت‌اند از: تشخیص کمال‌گرایی، کسب مهارت انتقادپذیری، تشخیص تفاوت بین تلاش زیاد و کمال طلبی، تعیین اهداف واقع‌بینانه،
تفکیک موارد ضروری و غیرضروری، پایین آوردن استانداردها، امتحان کردن چیزهای جدید، دوری کردن از عوامل تقویت کمال طلبی،
اصل «هیچ‌وقت کار تمام نمی‌شود»، لذت از مسیر. از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بوده‌اید از شما تشکر می‌کنیم. لطفاً نظرات و تجربیات خود را در مورد کمال‌گرایی با ما در میان بگذارید.
