در مورد هوش کلامی چه می‌دانید؟ شما هم از آن دسته هستید که در انتقال منظور خود به بقیه مشکل‌دارید؟ انشاهای شما در دوران مدرسه چطور بود؟
در این مقاله به تعریف هوش کلامی می‌پردازیم و همچنین روش‌های مجرب و کاربردی برای تقویت هوش کلامی به شما ارائه می‌کنیم. پس با ما همراه باشید.
به توانایی استفاده از کلمات و بیان (چه کتبی چه شفاهی) مفاهیم، هوش کلامی یا هوش زبانی (Verbal/Linguistic Intelligence) گفته می‌شود.
هوش کلامی در سال ۱۹۸۳ توسط هوارد گاردنر به‌عنوان یکی از هوش‌های هشت‌گانه معرفی گردید.
حتماً شما که در حال مطالعه این مقاله هستید به پرورش و تقویت هوش کلامی علاقه‌مند هستید و مشتاق هستید بدانید که تعریف هوش کلامی چیست، چون با دانستن تعریف این مفهوم بهتر خواهید توانست به درک دقیق و صحیحی از هوش کلامی برسید.
گاردنر در تعریف خود از هوش کلامی می‌گوید:هوش کلامی حساسیت به ترتیب کلمات، معنای کلمات، اصوات، مشتقات، وزن، کارکردهای مختلف زبانی، واج‌شناسی، نحو و کاربرد زبان است
این‌طور به نظر می‌رسد که هوش کلامی با نیمکره چپ هماهنگ است.
دو بخش مرتبط باهوش کلامی ناحیه بروکا و ناحیه ورنیکها است.
ناحیه بروکا به زبان بیانی یا همان بیان ادراک متصل هست؛ و ناحیه ورنیکها به درک زبان مرتبط است.
هوش کلامی به گفتگو با دیگران را برای ما ممکن می‌سازد. بسیاری از افراد برای امرارمعاش و کسب درامد به هوش کلامی وابستگی زیادی دارند. از این دسته می‌توان به نویسندگان، شاعران، روزنامه‌نگاران، مترجمین، معلمان و سخنرانان اشاره کرد.
تفاوت فن بیان باهوش کلام
فن بیان را یا هوش کلامی نباید اشتباه گرفت، فن بیان به ارائه شفاهی اشاره دارد اما هوش کلامی به تسلط بر کلام و سخنوری متمرکز است.
درواقع شما برای رسیدن به فن بیان قوی لازم است که دارای مهارت‌های مرتبط باهوش زبانی کلامی باشید.
وقتی‌که شما می‌خواهید یک‌خانه برای خود بسازید. در ابتدا باید مصالح را تأمین کنید. هوش کلامی برای رسیدن به فن بیان، همان مصالح شماست.
فن بیان یک مجموعه از مهارت‌هایی است که به شما در رساندن منظور به مخاطبان کمک می‌کند. درواقع شما در ابتدا باید توانایی صحبت کردن را داشته باشید تا بتوانید از مهارت و تکنیک‌های بیانی استفاده کنید.
به این قابلیت صحبت کردن، هوش کلامی نام دارد.
شما تا صحبت کردن کسی را نشنیده باشید، نمی‌توانید بگویید که فن بیان او چگونه است، ولی از نوشته‌های یک شخص مانند سعدی که حتی یک‌بار هم‌صحبت کردنش را ندیده‌ایم، می‌توانیم بگوییم که ایشان استاد سخن و هوش کلامی بالایی را داشته‌اند.
مؤلفه‌های هوش کلامی
هوارد گاردنر پس از معرفی شاعران به‌عنوان سمبل به‌کارگیری هوش کلامی، به تعریف هوش کلامی و مؤلفه‌های آن می‌پردازد.
گاردنر مؤلفه‌های چهارگانه زیر را برای هوش کلامی معرفی می‌کند:
معناشناسی
آواشناسی
شناخت قواعد و دستور زبان
شناخت کاربرد زبان در شرایط مختلف
در ادامه مقاله به تشریح هرکدام از این مؤلفه‌ها می‌پردازیم:
معناشناسی
اولین مؤلفه از مبحث هوش کلامی، معناشناسی است. درواقع در معناشناسی ما باید معنا و بار معنایی کلمه‌ها را دقیقا بدانیم.
بدیهی است که کلمه‌ها با توجه به‌جایی که مورداستفاده قرار می‌گیرند، پیام‌های متفاوتی را مخابره می‌کنند؛ اما می‌توان برای اکثر کلمات یک معنای محوری واصلی در نظر گرفت. به‌عنوان‌مثال کلمه‌ی «شب» را در نظر بگیرید:
با توجه به اینکه در ادبیات سیاسی و اجتماعی این کلمه به حکومت خودکامه و ظلم اشاره می‌کند اما در شرایط عادی همه‌ی افراد یک تصویر ذهنی مشابه از کلمه‌ی «شب» دارند.
در بحث معناشناسی، گاردنر با استناد به الیوت، بیان می‌کند که شاعران و نویسندگان در استفاده از واژه‌ها یک وسواس و دقت عمیقی دارند که این دقت به‌اندازه‌ی دقت دانشمندان در آزمایشات علمی است.
آواشناسی
آواشناسی دومین مؤلفه از هوش کلامی است. گاردنر، آواشناسی را به این صورت تعریف می‌کند:
آواشناسی به معنای شناخت آوای کلمات و کنش موسیقیایی آن‌ها بر یکدیگر است.
برای اینکه به درک خوبی از آواشناسی برسیم. بهتر است که به «قافیه شعر فارسی» به‌عنوان نمونه‌ای بارز از آوای کلمات اشاره‌کنیم. البته در نثر مسجع نیز مصداق‌های زیادی دراین‌باره وجود دارد که والاترین و بارزترین اثر نثر مسجع فارسی گلستان سعدی است.
قسمتی از باب پنجم گلستان سعدی
شنیدم که سحرگاهی با تنی چند خاصان به بالین قاضی فراز آمد.
شمع را دید ایستاده و شاهد نشسته و می‌ریخته و قدح شکسته و قاضی در خواب مستی، بی‌خبر ازملک هستی…
قواعد و دستور زبان و توانایی جمله‌سازی
هوارد گردنر در شرح قواعد و دستور زیان می‌گوید:
«شناخت قواعد و دستور زبان که غالباً به‌صورت شهودی و پس از تعامل وسیع با جملات و متون در یک‌زبان، بر ذهن حاکم می‌شود.»
طبق این تعریف اگر دستور زبان، گرامر و آیین نگارش را برای شما تداعی می‌کند، بهتر است به‌جای این معنا از اصطلاح هوش ترکیب کلمات و جمله‌سازی استفاده کنید.
کاربرد زبان و واژه‌ها
همان‌طور که در مؤلفه‌ی اول هوش کلامی گفتیم، هر کلمه دارای یک‌بار معنایی مرکزی و محوری است و همچنین بیان کردیم که معنای هر واژه بسته به موقعیت استفاده تغییر می‌کند.
به‌عنوان‌مثال کلماتی که در یک شعر یا داستان حماسی به کار گرفته می‌شود در شعر یا داستان عاشقانه، بار معنایی دیگری دارد.
هنگامی‌که از درک کاربرد و کارکرد زبان در محیط حرف می‌زنیم، همه‌ی مفهوم در موضوع خلاصه نمی‌شود.
بستر کاربرد واژه به شمال موارد بی‌شماری است که مهم‌ترین موارد به شرح زیر می‌باشد:
شناخت ما از مخاطب و خصوصیات او
هیستوری گفتگوهای قبلی
ساختار دستوری (گرامری) که کلمه یا عبارات در آن قرار می‌گیرد
تصور و درک خطاب از انگیزه و نیت گوینده یا نویسنده
آیا می‌توان هوش کلامی را تقویت کرد؟
معمولاً وقتی در مورد استعداد و یا شناسایی استعداد صحبت می‌کنیم. یک سؤال در ذهن ما شکل می‌گیرد که آیا مهارت موردنظر ذاتی است یا اکتسابی؟
درواقع اصل سؤال این است که آیا در لحظه تولد مشخص‌شده است که چه سطحی از این توانایی در ما وجود دارد و آیا قادر به رشد و توسعه این توانایی خواهیم بود؟
چون اگر هوش کلامی یک مهارت و استعداد درونی و ذاتی باشد، فقط کسانی که در درون آن‌ها این استعداد وجود دارد قادرند از آن بهره‌مند باشند و بقیه افراد نمی‌توانند در این مهارت موفق باشند.
گاردنر به‌عنوان ارائه‌دهنده‌ی مفهوم هوش کلامی در این زمینه نظر محافظه‌کارانه‌ای دارد و تلاش می‌کند که جوابی متعادلانِ به این پرسش بدهد، درواقع او معتقد است که هوش کلامی به‌صورت نسبی ذاتی و اکتسابی است.
یعنی او معتقد است که هوش کلامی را هم مانند اکثر مهارت‌ها می‌توان پروش و توسعه داد و همه‌ی افراد می‌توانند هوش کلامی خود را افزایش دهند.
ویژگی‌های صاحبان هوش کلامی
یکی از خصوصیات بارز اشخاص دارای هوش کلامی قوی، قابلیت فوق‌العاده‌ی آن‌ها در استفاده از زبان است.
این اشخاص توانایی بالایی در بیان و انتقال آنچه در ذهنشان می‌گذرد را دارا هستند. کلمات را به‌صورت صحیح گزینش می‌کنند، روان و راحت سخن می‌گویند و قدرت درک آن‌ها بسیار بالاست.
افراد باهوش کلامی، عاشق کلمات هستند و از مطالعه کتاب و خواندن اشعار حظ وافری می‌برند. نوشتن برای آن‌ها نه‌تنها زجرآور نیست بلکه از آن لذت می‌برند.
از خصوصیات بارز افراد دارای هوش کلامی بالا می‌توان موارد زیر را نام برد:
دارای قدرت برقراری ارتباط
لذت بردن از خواندن و نوشتن
مهارت بالای هجی کردن و تشخیص سریع خطاهای گرامری و املایی
دارای دایره لغات گسترده
قدرت بالا در ترکیب کلمات و همچنین جمله‌سازی
دارای قدرت عبارت و کلمه‌سازی
قابلیت بالا در گوش کردن فعالانه
قدرت بالا در بازی با کلمات و قافیه سازی
توانایی بالا در متقاعد کردن دیگران به کمک الفاظ
دارای نظم بالا و تفکر سیستمی
الهام‌بخش و انرژی‌بخش برای دیگران
قدرت تکلم روان
مشاغل مناسب هوش کلامی
ازجمله مشاغلی که افراد دارای هوش کلامی بالا می‌توانند در آن خوش بدرخشند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نویسندگی
مترجمی
مجری‌گری و گویندگی
ویراستاری
نمایشنامه‌نویسی
مشاغل سیاسی
روزنامه‌نگاری
بازیگری
طنزپردازی و استندآپ
وکالت
خدمات مشتریان و امور تجاری
بازاریابی و فروش
معلمی و تدریس
راه‌های افزایش قدرت هوش کلامی
هوش کلامی بالا پاداش‌های بسیاری را به همراه دارد. زبان قدرتمندترین راه برای انتقال احساسات است و همچنین کاربردهایی مانند متقاعدسازی، سخنرانی، مباحثه و مذاکره را نیز داراست.
اگر به دنبال کسب این مزایا برای خود هستید بایستی هوش کلامی خود را تقویت کنید.
در ادامه مقاله به ارائه راهکارهایی برای افزایش قدرت هوش کلامی می‌پردازیم:
سعی کنید هرروز یک واژه جدید پیدا کنید و به‌صورت عریان در صحبت یا نوشته‌ی خود به کار ببرید.
گوش دادن به رادیو یا پادکست را جزئی از برنامه روزانه خود قرار دهید و به‌صورت فعالانه به آن گوش کنید.
یک داستان بسازید و سعی کنید آن‌ها برای یک نفر دیگر بازگو کنید.
پبج و وبلاگ شخصی خود را راه‌اندازی کنید و موضوعات جالب و موردعلاقه خود را در ان منتشر کنید.
در مکالمات کتبی خود (ایمیل، نرم‌افزارهای پیام‌رسان) به‌جای استفاده از کلمات کوتاه، سعی کنید متن طولانی‌تری برای دوستان خود بنویسید.
به‌صورت دوره‌ای در مباحثات مختلف شرکت کنید و سعی کنید در بحث‌ها مشرکت داشته باشید.
گوش کردن فعالانه را تمرین کنید و سعی کنید با دقت و توجه به صحبت‌های دیگران گوش فرا دهید. بیشتر افراد هنگام گوش کردن به حرف‌های مخاطبشان در این فکر هستند که چه جوابی بدهند، با این کار گوش کردن شما فعالانه نیست.
وقتی‌که در حال صحبت کردن با دیگران هستید، تمام تمرکز و دقت خود را بر کلمات و لحن احساسی خود معطوف کنید.
لطیفه و حکایت برای اطرافیان خود بازگو کنید و سعی کنید طوری بیان کنید تا مخاطب از شنیدن آن لذت ببرد.
به‌طور روزانه برای بازی‌های تقویت حافظه بر مبنای کلمه (به‌عنوان‌مثال باقلوا) یا جدول کلمات وقت بگذارید.
صدای خودتان را با گوشی یا میکروفن ضبط کنید و سپس بررسی کنید که کدام قسمت از کلام و لحنتان نیاز به اصلاح دارد.
به‌طور منظم بر کتاب‌خوانی متمرکز شوید. کتاب‌های مورد علاقه تان را بخوانید و برنامه‌ریزی مستمری بر کتاب‌خوانی داشته باشید. مثلاً هفته‌ای یک کتاب را تمام کنید.
رویداد نویسی روزانه هم برای افزایش هوش کلامی بسیار مؤثر است. سعی کنید هر شب اتفاقات و رویدادهای روز خود را مکتوب کنید.
در زمان‌هایی که پرتی وقت دارید (مثلاً وقتی در ترافیک هستید) سعی کنید پادکست گوش کنید.
بر فیلم‌ها و داستان‌ها نقد و بررسی بنویسید و آن را انجمن‌ها به اشتراک بگذارید.
نسبت به آرایه‌های ادبی (صنایع ادبی) شناخت کاملی داشته باشید و وقتی در حال خواندن نظم یا نثری هستید، ارائه‌ها را در ان شناسایی کنید.
تمرین‌های تقویت هوش کلامی
شاید اغراق‌آمیز به نظر برسد اما این تمرین‌های ارائه‌شده توسط تونی بوزان (نویسنده مشهور انگلیسی) می‌تواند به‌طور معجزه‌آسایی هوش کلامی شمارا افزایش دهد. در ادامه مقاله به این تمرین‌های مجرب و قدرتمند می‌پردازیم:
شکارچی کلمات جدید باشید و به‌صورت مداوم آن‌ها را در کلام خود استفاده کنید.
در مجلات، روزنامه‌ها، سخنرانی‌ها و فیلم‌ها به دنبال کلمات جدید باشید و آن‌ها را درجایی یادداشت و استفاده کنید.
یک فرهنگ لغت خوب در اختیار داشته باشید و به‌صورت مدام با آن در تعامل باشید.
شما می‌توانید از بزرگان دارای هوش کلامی بالا مانند مجریان، سخنرانان و بازیگران کمی کپی‌برداری کنید و از نحوه‌ی ادای کلمات و دایره لغات آن‌ها استفاده کنید.
کلمات را اسباب‌بازی خود کنید و تلاش کنید که با آن‌ها بازی کنید، مترادف‌ها را پیدا کنید، قافیه سازی کنید.
از حروف به‌هم‌ریخته کلمات و عبارات بسازید.
به‌طور مستمر به دنبال کلمات مترادف و متضاد باشید برای این کار می‌توانید از فرهنگ لغت کمک بگیرید و یا در اینترنت آن‌ها را جستجو کنید.
به درک صحیحی از پیشوند و پسوندها برسید، با این کار شما قادر هستید تا واژه‌سازی کنید
کلمات کلیدی و تکیه‌کلام‌های قوی را در گفتار خود بنویسید و آن را برجسته کنید تا بیشتر از قبل در کلام شما مؤثر باشد.
در مورد اینکه در حال سخنرانی باشکوهی هستید تجسم خلاق داشته باشید و خود را واقعاً در ان شرایط و موقعیت به بنید.
جلوی آینه یا جلوی دوربین با خود صحبت کنید و زبان بدن خود را نیز بررسی کنید.
همواره بدون شرم و خجالت رسا و واضح صحبت کنید.
برای ترکیب‌سازی تلاش کنید، برای این کار تمرین کنید که کلمات را با یکدیگر جمع ببندید.
آگاهی و توجه بالایی به گفتگوی درون خود داشته باشید و سعی کنید جوری آن را تربیت کنید که با کلمات مثبت و زیبایی گفتگوی درونی‌تان انجام شود…
یک پوشه یا دفترچه برای هوش کلامی خود بسازید و در آن کلمات جدید، اصطلاحات، تکیه‌کلام‌ها و نمودارهای ذهنی را مکتوب کنید و به‌عنوان یک مرجع به آن رجوع کنید.
شوخ‌طبع و طناز باشید؛ این ویژگی قدرت خلاقیت شمارا به‌شدت افزایش می‌دهد.
برای تقویت هوش کلامی باید بقیه هوش‌ها مانند هوش هیجانی، هوش اقتصادی و … را نیز توسعه دهید، البته با افزایش هوش کلامی موجب افزایش هوش‌های دیگر می‌شود.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی مفهوم هوش کلامی پرداختیم. تعریف دقیقی از هوش کلامی ارائه کردیم و تفاوت آن با فن بیان را شرح دادیم. در ادامه به معرفی مؤلفه‌های مؤثر بر هوش کلامی پرداختیم و در آخر راهکارها و تمرین‌هایی برای افزایش قدرت هوش کلامی به شما ارائه کردیم. از اینکه تا انتهای مقاله با ما همراه بوده‌اید از شما تشکر می‌کنیم. لطفاً نظرات و تجربیات خود را در موتر تفکر سیستمی با ما در میان بگذارید.
