گردشگری مذهبی در شیراز: بازدید از اماکن مقدس و آثار معماری دینی
اماکن مذهبی شیراز، با آثار برجسته تاریخی و مذهبی خود، از جاذبه‌های مهم این شهر معروف است. این اماکن شامل امامزاده‌ها، مساجد و آرامگاه‌ها می‌شوند که به عنوان مکان‌های مقدس و پناهگاهی برای عاشقان اهل بیت معرفی می‌شوند. شیراز، همچون دیگر نقاط ایران، از این برکات مذهبی بهره‌مند است و امامزاده‌ها و آرامگاه‌های مختلف در این شهر یافت می‌شوند.
شناخت اماکن مذهبی شیراز و بازدید از آنها می‌تواند تجربه سفر شما را بهبود بخشد و سفری معنوی و پربار را برای شما به ارمغان آورد. اگرچه بسیاری از افراد شیراز را به خاطر جاذبه‌های تاریخی مانند تخت جمشید و پاسارگاد می‌شناسند، اما اماکن مذهبی نیز جزء نمادهای این شهر بوده و ارزش بازدید دارند.
شاهچراغ (ع)
بقعه شاهچراغ، به عنوان یکی از جاذبه‌های مذهبی برجسته در شهر شیراز، جایگاه ویژه‌ای در قلب اعتقادات و باورهای مردم این منطقه دارد. این بنا، به منزله یک نماد از تاریخ و فرهنگ اسلامی ایران، با وجود داشتن تاریخچه‌ای غنی و پر از رویدادهای مهم، همواره مورد توجه و احترام بی‌شماری قرار گرفته است.
بقعه شاهچراغ یکی از مهمترین مقبره‌ها و زیارتگاه‌های شیراز می باشد. این بقعه به میر سید احمد، فرزند امام هفتم شیعیان، معروف به شاهچراغ، اختصاص دارد. او در دوران خلافت مامون، در سفری به خراسان از طریق شیراز، به شهادت رسید و در همان مکان دفن شد. اما مقبره او مدتی پنهان بود تا اینکه در زمان امیر مقرب‌الدین، جسد او شناسایی شد و بر روی آن بقعه‌ای برپا شد. از آن زمان تاکنون، بقعه شاهچراغ به عنوان مکانی مقدس و محل تعبد و عبادت برای مردم شیراز و مسافران زیارتی شدیداً احترام می‌گذارد.
تاریخچه این بنا نیز پر از رویدادهای مهم و جالب است. از مرمت‌های اساسی توسط نادر شاه، تا تعمیرات و بازسازی‌های مختلف در طول دوره‌های مختلف تاریخی، بقعه شاهچراغ همواره مورد توجه و حمایت مقامات مختلف قرار گرفته است. تصمیم نادر شاه برای تعمیرات بعد از پیروزی بر افغان‌ها، تا مرمت‌هایی که در دوره قاجاریه انجام شد، همه نشان از اهمیت و ارزش فرهنگی و تاریخی این بنا دارند.
ویژگی‌های برجسته بقعه شاهچراغ
از جمله شاهکارهای هنری و معماری بقعه شاهچراغ، گنبد‌های بسیار زیبا و منحصر به فرد آن است. از گنبد اولیه ساخته شده در سال ۶۲۳ هجری قمری توسط امیر مقرب‌الدین، گنبد‌های بزرگتر و زیباتری در دوره‌های بعدی اضافه شدند. زلزله‌ها و خسارات آنها نیز همواره به عنوان یک چالش برای تعمیر و بازسازی بقعه شاهچراغ مطرح بوده‌اند، اما همیشه با تلاش و پشتکار مردم و مقامات محلی، این بنا به افتخار و ارزش خود پایبند مانده است.
این بقعه شامل ایوان اصلی در مشرق، حرم وسیع و شاه‌نشین‌هایی از چهار جانب، مسجد در قسمت غرب حرم، اتاق‌ها و مقبره‌های متعدد متصل به بقعه است.
آرامگاه سید علاءالدین حسین
آرامگاه علی بن حمزه
آرامگاه علی بن حمزه بن موسی‌الکاظم(ع) در کنار پل دروازه اصفهان قرار دارد. این مکان مقدس در زمان‌های مختلف تاریخی به دستور حکمرانان مختلف، اصلاحات و تعمیراتی را تجربه کرده است که زیبایی و ارزش آن را افزایش داده است.
بنای اصلی بقعه به دوره عضدالدوله نسبت داده می‌شود، اما در دوران صفویه و همچنین دوران قاجاریه، شهریاران زند و تعمیراتی در آن صورت گرفته است. ورودی این بقعه با منبت‌کاری زیبا و دلنشین تزئین شده است.
ضریح مطهر در زیر گنبد اصلی قرار دارد و تزئینات کاشی‌کاری، آینه‌کاری و شیشه‌های رنگی بر زیبایی و شکوه این بنا افزودند. در صحن این آرامگاه، در گذشته چند تن از امرای آل بویه مانند عمادالدوله علی و رکن الدوله حسن دفن شده بودند، اما متأسفانه اکنون اثری از قبر آنان باقی نمانده است.
امامزاده سید تاج‌الدین غریب(ع)
بقعه امامزاده سید تاج‌الدین غریب(ع) در محله دروازه کازرون شیراز قرار دارد. این مکان مقدس به نام حضرت جعفر بن فضل بن علی بن ابی طالب(ع) معرفی می‌شود و دو لقب تاج‌الدین و غریب را داراست.
آرامگاه وی در دوران قاجاریه ساخته شد و در سردر ورودی این بارگاه، تصاویری از بهشت، کربلا، طبیعت، فرشتگان، ابوالفضل‌العباس، گل و بوته، و تمثال مبارک علی(ع) با استفاده از کاشی هفت رنگ آراسته شده است.
مسجد وکیل
مسجد وکیل، یکی از شاهکارهای دوره زندیه است که در شرق عمارت کلاه‌فرنگی و بین حمام و بازار وکیل در شهر شیراز قرار دارد. این مسجد به دستور کریم‌خان زند و در سال ۱۱۸۷ هجری قمری بنا شد.
بنای مسجد وکیل شامل سردر مجلل، صحن، ایوان‌های شمالی و جنوبی، شبستان‌های جنوبی و شرقی، رواق‌های شرقی و غربی و حیاط کوچک کناری است. شبستان این مسجد با کاشی‌کاری‌های زیبا، ستون‌های حجاری و منبر چهارده پله‌ای از مرمر از جمله شاهکارهای آن به شمار می‌آید. منبر این مسجد به نماد چهارده معصوم، چهارده پله دارد و سنگ آن ررا از مراغه به شیراز آوردند. تاق شمالی صحن مسجد وکیل به نام “تاق مروارید” معرفی می‌شود و ابعاد آن ۱۲ متر در عرض و ۲۰ متر در طول است. در بالای این تاق، دو مناره زیبا و کاشی‌کاری وجود دارد.
مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک، یکی از زیباترین مساجد تاریخی دوران قاجار در شهر شیراز است که در محله گودعربان و خیابان لطفعلی‌خان زند قرار دارد. این مسجد در دوره سال‌های ۱۲۹۳ تا ۱۳۰۵ هجری قمری به دستور حسن علی نصیرالملک و با معماری میرزا محمد حسن معمار و کاشی‌پزی استاد محمدرضا، از بزرگان دوران قاجار بنا شده است. این مسجد دارای صحن بزرگ، دو ایوان شمالی و جنوبی، دو شبستان شرقی و غربی و یک سردر ورودی زیبا است. مساحت این مکان حدود ۲۹۸۰ متر مربع و زیربنای آن حدود ۲۲۱۶ متر مربع می‌باشد.
شبستان غربی این مسجد، دارای هفت در چوبی بزرگ مزین به شیشه‌های رنگی و ۱۲ ستون سنگی یکپارچه با شیارهای مارپیچ در دو ردیف شش‌تایی به نیت دوازده امام است. سقف شبستان نیز با نقش‌های گل و بوته، خطوط اسلیمی و آیات قرآنی به خط ثلث عالی زیبا چشم نواز است.
مسجد جامع عتیق
مسجد جامع عتیق، که به نام‌های مسجد جمعه و مسجد آدینه هم معرفی می‌شود، کهن‌ترین مسجد شیراز است و در شرق حرم شاهچراغ(ع) قرار دارد. ساختمان این مسجد به دوران ۲۰۰ ساله سلطنت عمرو لیث صفاری در سال ۲۸۱ هجری قمری باز می‌گردد. این مسجد در طول تاریخ چندین بار، از جمله در دوران اتابکان، سلطان ابراهیم میرزا پسر شاهرخ گورکانی، دوران صفویه و در سال ۱۳۱۵ خورشیدی تعمیر و بازسازی شده است.
مسجد جامع عتیق دارای ساختاری مرتفع با چندین حجره و شبستان است. در ورودی ضلع شمالی این مسجد، یک تاق‌نمای بلند به نام «تاق مروارید» قرار دارد. ورودی شمالی که به «دروازه امام» معروف است، کتیبه‌ای به خط علی جوهری از دوران صفوی دارد.
در مرکز صحن، بنایی مکعب شکل از گچ و سنگ بنا شده که به شکل خانه کعبه است و نزدیک به ۱ متر از سطح زمین بلندتر است. این بنا که در سال ۷۵۲ هجری قمری به دستور شاه شیخ ابو اسحاق اینجو حاکم فارس بنا شده، دارای بخش‌هایی مانند دارالمصحف، بیت‌المصحف و خدای‌خانه است. این مکان علاوه بر نگهداری قرآن‌های تاریخی به خط امیرالمومنین(ع)، امام حسن(ع)، امام صادق(ع) و چندین تن از یاران پیامبر و پیروان او، محل تلاوت قرآن نیز بوده است.
مسجد مشیرالملک
مسجد مشیرالملک، یکی از بناهای زیبای دوران قاجار در شیراز است و در محله سنگ سیاه (محله ارامنه) قرار دارد. این مسجد به دستور حاج میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک والی فارس در سال ۱۲۶۴ هجری قمری بنا شد و پس از ۱۰ سال، یعنی در سال ۱۲۷۴ هجری قمری به پایان رسید.
ساختمان مسجد مشیرالملک، از نظر استحکام و معماری شبیه به مسجد وکیل است. این مسجد دارای چندین شبستان و حجره دو طبقه است. در ناحیه غربی مسجد، یک تاق‌نمای بلند وجود دارد که در پشت آن، شبستان اصلی مسجد قرار دارد.
آرامگاه خواجوی کرمانی
آرامگاه خواجوی کرمانی، یکی از مکان‌های مهم زیارتی و گردشگری در شیراز است. خواجوی کرمانی، یا کمال‌الدین ابوالعطا، در دوران تسلط حاکمان مغول در ایران متولد شد و در سال ۷۵۲ هجری قمری در شیراز درگذشت. آرامگاه او در دامنه کوه صبوی، در تنگ الله اکبر شمالی شیراز قرار دارد.
این آرامگاه در سال ۱۳۱۵ شمسی توسط اداره فرهنگ فارس احداث شده و در محوطه‌ای بدون سقف قرار دارد. در وسط محوطه سنگ قبری وجود دارد که بالای آن محدب و دارای برآمدگی است. روی این سنگ، کتیبه‌ای با خط ثلث و آیاتی از سوره الرحمان چشم نواز است.
خواجوی کرمانی علاوه بر شعر و شاعری، در زمینه علم نجوم و هیئت نیز فعالیت داشته است. از آثار او می‌توان به دیوان اشعار و چند مثنوی از جمله “همای”، “روضه الانوار”، “گوهر نامه”، “کمال نامه” و “گل و نوروز” اشاره کرد.
آرامگاه شیخ روزبهان
آرامگاه شیخ روزبهان، یکی از مکان‌های مهم مذهبی در شیراز است. شیخ ابو حمد روزبهان بن ابی نصر، در سال ۵۲۲ هجری قمری در شهر فسا شیراز متولد شد و یکی از عرفای بزرگ قرن ششم بود.
این آرامگاه دارای قدمتی حدود ۸۰۰ ساله است و اصلیت خانقاه شیخ روزبهان بوده است. معماری آن شامل دو طاق و طاقنمایی کوچکتر است که در مجاورت یکدیگر قرار دارند. زیر این ساختمان، ۶ قبر قرار دارد که یکی از آنها متعلق به شیخ روزبهان و پنج قبر دیگر متعلق به فرزندان و نوادگان او است.
سنگ قبر شیخ روزبهان در قسمت جنوبی قرار دارد و ابعاد آن تقریباً ۱ متر و ۶۹ سانتیمتر در ۵۶ سانتیمتر است. این آرامگاه با کاشی‌کاری‌های معرق و کتیبه‌های زیبا چشم نواز است.
این مکان مقدس در تاریخ ۲۶ اسفندماه سال ۱۳۵۳ با شماره ثبت ۱۰۴۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
آدرس دقیق این مکان مقدس: شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، محله درب شیخ
کلیسای ارامنه در شیراز
کلیسای ارامنه در شیراز، یکی از مکان‌های مهم مذهبی شهر است. این کلیسا در سال ۱۰۴۰ خورشیدی (۱۶۶۲ میلادی) در دوره صفوی بنا شد و تالار آن به عنوان یکی از بناهای زیبا و هنری قرن هفدهم معروف است. نقاشی‌های رنگ‌آمیزی شده روی سقف چوبی و گچ‌بری‌های کلیسا از جمله شاهکارهای هنری این دوره به شمار می‌روند.
از نکات متمایز این کلیسا، نمای خارجی چهارگوش آن است که هیچ نشانه‌ای از معماری کلیسا را نشان نمی‌دهد. اما داخل تالار، معماری گنبدی شکلی و نقاشی‌های زیبا این کلیسا را تشکیل می‌دهد. وجود شمعدانی‌های بلند، کاکتوس‌های رنگارنگ، و تابلوهای عبری باعث می‌شود که این مکان مذهبی یک زیبایی و تاریخ داشته باشد.
آدرس دقیق کلیسای ارامنه: خیابان لطفعلی‌خان زند، محله درب شیخ، شیراز
نتیجه گیری:
شیراز، به عنوان یکی از شهرهای بزرگ و تاریخی ایران، میزبان بسیاری از اماکن مذهبی و معنوی است که تاریخ بلندی را در خود جای داده‌اند. این شهر، جذابیت‌های فراوانی در بخش اماکن مذهبی دارد. که از هر زاویه‌ای نگاه کردن به آنها، تاریخی دلنشین و جذاب را برای بازدیدکننده ایجاد می‌کند.
یکی از معروف‌ترین اماکن مذهبی شیراز، آرامگاه‌ها و مساجد باستانی است که از دوره‌های مختلف تاریخی به ارث برده شده‌اند. این آرامگاه‌ها و مساجد، نه تنها مکان‌های عبادتی بوده‌اند، بلکه شاهکارهایی از هنر و معماری ایرانی هستند که هر ساله بازدیدکنندگان بسیاری را جذب می‌کنند.
همچنین، در شیراز، کلیساها نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. کلیسای ارامنه و دیگر اماکن مسیحی، به‌عنوان نمادهایی از تنوع فرهنگی و مذهبی در این شهر معرفی می‌شوند. این اماکن، همچنان که از لحاظ معماری زیبا و جذاب هستند، محل تاریخی و مهمی از دیدگاه مذهبی نیز محسوب می‌شوند.
با این همه تنوع در اماکن مذهبی شیراز، هر بازدیدکننده‌ای می‌تواند تجربه‌هایی جالب و ماندگار را در این شهر بیابد. اماکن مذهبی شیراز، علاوه بر جذابیت‌های تاریخی و معماری، مکان‌هایی از عبادت و ارتباط با معنویت و اعتقادات دینی هستند که برای هر بازدیدکننده، تجربه‌ی یکتایی را به ارمغان می‌آورند.
بیشتر بخوانید:
جشنواره‌ها و رویدادهای فرهنگی شیراز: پرتو درخشانی از هنر و ادب
سفر به گذشته: بازدید از موزه های تاریخی و باستانی شیراز
